De warmtevraag is redelijk stabiel. Het gaat om ongeveer 36 procent van de ingezette primaire energie. Technisch is er nog veel te besparen. Zowel bij de industrie, waar het gaat om hoge temperaturen, als in de gebouwde omgeving. Daar gaat het om lagere temperaturen. Ook is er veel mogelijk met hernieuwbare energie. Vaak zijn de oplossingen lokaal. Het kunnen collectieve, maar ook individuele toepassingen zijn. Dan gaat het om diverse bronnen zoals groen gas, waterstof, biomassa, bodemenergie, zonnewarmte, omgevingswarmte. Ook restwarmte kan een nuttige bijdrage leveren. 

Een groot deel van ons energiegebruik bestaat uit warmte. Hier valt nog veel te besparen. Restwarmte kan op korte termijn worden benut. Het aanbod van hernieuwbare warmte kan sterk groeien. Duurzame warmte is van belang voor het realiseren van de hernieuwbare energie- en energiebesparingsdoelen 2020 en voor de daaropvolgende transitiestappen.
Tegelijk biedt de aanpak om te besparen in de Nederlandse industrie kansen om met nieuwe technologie de concurrentiepositie te versterken.

• In diverse domeinen van het Energieakkoord wordt gewerkt aan het realiseren van het duurzame warmtepotentieel in Nederland. Ook de uitvoering van Europese richtlijnen is hierbij van belang.
• In het intensiveringspakket van mei 2016 zijn de geothermieaanpak en de provinciale warmteplannen opgenomen. Veel projecten moeten lokaal worden ingepast. Daarbij is een afweging op regionaal niveau binnen landelijke kaders belangrijk.
• Daarvoor is de Energieagenda en de uitwerking van de transitiepaden hoge- en lagetemperatuurwarmte van belang.
• De Warmtetafel vertaalt sinds 2016 de warmtevisie naar regelgeving, implementatie en concrete projecten.

Toen het Energieakkoord in 2013 gesloten werd, kreeg het onderwerp warmte ongeveer twee pagina’s aandacht, plus nog een paar individuele verwijzingen naar de warmte-infrastructuur. “Op meer dan 140 pagina’s is dat natuurlijk veel te weinig”, zegt Maya van der Steenhoven, sinds 2014 directeur van het Programmabureau warmte koude Zuid-Holland. “Zeker als je weet dat ons warmtegebruik vier keer zo groot is als ons stroomgebruik.”

“Warmte kende ik nog nauwelijks, het stond jarenlang nauwelijks op de agenda”, kijkt Van der Steenhoven, ook oud-beleidsambtenaar bij EZ, terug. “Ook het Energieakkoord was nog blind voor warmte, het ging vooral over wind, zon, biomassa in de elektriciteitsvoorziening. Maar inmiddels is het balletje wel gaan rollen.” 

Volgens Van der Steenhoven illustreert de voortgang sinds het sluiten van het Energieakkoord goed waarom warmte in de loop der jaren aan belang heeft gewonnen. “Vóór het Energieakkoord polderden we heel anders. Toen waren het vooral gesprekken tussen het ministerie en de belangengroepen. Dus dat warmte toen nog geen onderwerp van belang was is niet zo heel gek, warmte was gewoon een van de vele onderwerpen in de discussie. Het was ook geen onderwerp in het Energieakkoord, want de kennis ontbrak. Maar daarna zijn we in Nederland gegroeid, vooral in het delen van onze kennis over de energietransitie. En dus is de warmtetransitie nu een van de pijlers in het Klimaatakkoord.”

“Je zou kunnen zeggen: met het Energieakkoord hebben we geoefend voor het Klimaatakkoord. De betrokkenheid is nu groter, de groep is groter, en we hebben minder de neiging om tegenover elkaar te staan. We laten met ruimte voor elkaars standpunten en proberen de complexiteit van de energietransitie te doorzien. Ingewikkelde onderwerpen gaan we niet meer uit de weg, we hebben ook meer oog voor onderwerpen die niet al op de agenda staan.”

Warmte was ooit zo’n ‘lastig’ onderwerp, net als de kosten van de energietransitie. “Bij het Energieakkoord wilden we alles nog voor dezelfde prijs. Sinds Parijs weten we dat ons leven op de kop moet. Zonder extra kosten is de energietransitie onbestaanbaar.”

“Het is waar dat het Klimaatakkoord ook weer tot stand komt met de vaste partijen. Opnieuw zitten de burgers en bewoners niet aan tafel. Maar het mooie is nu wel: de partijen die wel aan tafel zitten nemen zelf de verantwoordelijkheid. Het wordt nu een inclusieve transitie. Dan mag je alleen niet meer van tafel weglopen, of dreigen, zoals FNV heeft gedaan. Dat is echt onverantwoordelijk. We moeten namelijk investeren in nieuw werk en scholing. Ik zeg ook altijd: zonder MBO geen energietransitie.”

Het Energieakkoord kwam in 2013, zo kijkt Van der Steenhoven terug, wel tot stand onder een ander gesternte dan nu. “Energie was helemaal geen sexy onderwerp. Dat is nu volstrekt anders. Het Energieakkoord zelf, het Klimaatakkoord van Parijs, de aardbevingen in Groningen waren belangrijke signalen dat we ons zorgen moeten maken. Maar misschien nog wel het belangrijkste is: er is een handelingsperspectief. Er zijn elektrische auto’s, je kunt stoppen met vliegen of eten van vlees, of andere maatregelen nemen.”

Zelf zit Van der Steenhoven nu niet aan tafel bij de onderhandelingen rondom het Klimaatakkoord, maar dat is voor haar geen probleem. “Het is in de afgelopen jaren eigenlijk ongelooflijk makkelijk gebleken om het belang van warmte in de Energietransitie aan te tonen. Dat het onderwerp twee pagina’s in het Energieakkoord besloeg én dat mensen elkaar leerden vinden, dat heeft ons als Programmabureau al geholpen. De warmtevisie van EZ, het standpunt ‘Van het aardgas los’, de energieagenda, studies: warmte is niet meer weg te denken uit die complexe Energietransitie.”